maandag 2 juni 2014

KB maakt boeken uit 1872-1940 vrij beschikbaar

Bewerkt persbericht


Koninklijke Bibliotheek, Den Haag / Amsterdam, 23 april 2014

De Koninklijke Bibliotheek heeft Nederlandse boeken uit de periode 1872-1940 voor iedereen toegankelijk gemaakt via het online platform Delpher. Hiervoor tekende de KB op 22 april 2014 een overeenkomst met de auteursrechtenorganisaties Stichting Lira (schrijvers en vertalers) en Pictoright (visuele makers).

De eerste boeken zijn al beschikbaar

De eerste 1200 boeken uit deze periode zijn nu full text te doorzoeken via Delpher. Er is hiermee opnieuw een schat aan interessant materiaal beschikbaar voor historisch, taalkundig, letterkundig en boekhistorisch onderzoek. Iedereen met historische belangstelling kan zijn hart ophalen.

Van de fauna van Nieuw-Guinea tot Maastrichts dialect

Een greep uit de onderwerpen: de flora van Java, de fauna van Nieuw-Guinea, de ‘oorzaak der vermindering der geboorten in de beschaafde landen’, het Maastrichts dialect, de eerste boeken over vliegtuigen. En niet te vergeten boeken uit de jaren 1914-1916 die aspecten van de oorlog behandelen die dan volop woedt en die dit jaar herdacht wordt.

De boeken zijn gedigitaliseerd in het kader van het Nationaal Programma voor Behoud van Papieren Erfgoed Metamorfoze en komen uit de collectie van de Koninklijke Bibliotheek.

Samenwerking KB en rechtenorganisaties

Via digitalisering wil de KB, de nationale bibliotheek van Nederland, iedereen online toegang geven tot alles wat in Nederland is gedrukt. Stichting Lira en Pictoright behartigen de belangen van tekst- en beeldmakers.

--
Noot van de redactie van Vertalersnieuws:

Delpher 

Op de website Delpher.nl zijn Nederlandse historische teksten uit de digitale collecties van een groot aantal wetenschappelijke instellingen, bibliotheken en erfgoedinstellingen ontsloten voor het grote publiek. Je kunt er miljoenen pagina’s uit Nederlandse boeken, kranten en tijdschriften doorzoeken.
--

Dit was een persbericht van de Koninklijke Bibliotheek. De tekst is door de redactie ingekort, maar Vertalersnieuws is niet verantwoordelijk voor de inhoud van het persbericht

Iemand begroeten: het belang van de etnografie van de communicatie

Door Marthe Dijk

Als twee mensen elkaar iets willen meedelen, wordt vaak taal gebruikt. Bijvoorbeeld: ‘Kun je mij nog wat wijn bijschenken?’ Maar taal is zeker niet het enige communicatiemiddel. Degene die meer wijn wil, kan ook zijn glas ophouden. Beide mogelijkheden komen regelmatig voor aan Nederlandse eettafels. Deze manier van communiceren is echter lang niet overal gebruikelijk. Als vertalers zijn we veelal op taal gericht, maar er zijn heel veel culturele factoren die bijdragen aan wat en hoe er gecommuniceerd wordt. Deze worden beschreven in de etnografie van de communicatie.

Antropologie vs. taalkunde
De etnografie van de communicatie is een combinatie van etnografie en taalkunde. In de etnografie houdt men zich hoofdzakelijk bezig met de beschrijving en analyse van cultuur, en in de taalkunde met de beschrijving en analyse van taal. Bij etnografie van de communicatie wordt er een verband gelegd tussen cultuur, taal en gedachten.

Men was zich al langer bewust van het mogelijke verband tussen cultuur en taal, maar pas in 1962 werd de term etnografie van de communicatie voor het eerst gebruikt door Dell Hymes. Hij sloeg een brug tussen de antropologie en de taalkunde door te stellen dat taal niet los kan worden gezien van hoe en waarom mensen taal gebruiken. Het hoe en waarom dragen juist bij aan een beter begrip van de taal. En taal is onderdeel van cultuur.

De etnografie bestudeert de verschillende competenties van de spreker, zoals taalkundige competentie (ben je als spreker in staat een grammaticaal correcte zin te maken?) en communicatieve competentie (gebruik je als spreker een zin in de juiste context?). Een communicatief competente spreker houdt zich aan bepaalde regels. Je moet weten wanneer je moet spreken, wanneer niet, hoe je een gast moet ontvangen, hoe je moet groeten, wanneer je moet groeten, waarover je mag praten, enzovoort. De belangrijkste vraag binnen de etnografie is: wat moet een spreker weten om gepast te communiceren binnen een bepaalde samenleving, en hoe leert een spreker dat?

Groeten bij de Wolof
In de meeste samenlevingen is een vorm van groeten gebruikelijk, zoals ook bij de Wolof in Senegal. De samenleving van de Wolof is gebaseerd op sociale ongelijkheid. Dit is te zien in de hiërarchische verdeling in sociale groepen. Daarnaast komt het ook naar voren in sociale interacties, zoals groeten. Aan de manier van groeten kun je zien welke relatie de sprekers met elkaar hebben. Bij het groeten moeten de Wolof zich aan een aantal basisregels houden. Als twee mensen elkaar kunnen zien, moeten ze elkaar groeten. Zelfs als iemand moet omlopen om te groeten, moet hij of zij toch groeten. Iedereen binnen de dertig meter moet worden gegroet.

Het centrum van de stad, waar de markt is, is sociaal gezien een lastige plek, omdat er veel mensen zijn en alle mensen binnen dertig meter moeten worden gegroet. Om dit makkelijker te maken is het centrum in verschillende zones ingedeeld, zoals de markt, de waterbron, het gebied rond de moskee, de winkels, enzovoort. Je moet iedereen groeten die zich in dezelfde zone bevindt als jijzelf. Als er in jouw zone geen mensen zijn, dan moet je de mensen in de eerstvolgende zone groeten. Als het heel erg druk is in jouw zone, hoef je slechts de twintig dichtstbijzijnde mensen te groeten.

Groeten bij de Baatombu
In Afrikaanse culturen komt het vaak voor dat er iemand is die vragen stelt, en iemand anders die de vragen beantwoordt. Het hoeft niet altijd zo te zijn dat de ondergeschikte persoon de vragen stelt, zoals bij de Wolof het geval is. Het kan ook andersom. Dit verschilt per cultuur.

Bij de Baatombu uit Benin zijn het de personen met een hogere status die het initiatief nemen tijdens het groeten. De toon van de groet zet de toon voor de rest van het gesprek. De belangrijkste functie van de begroeting is om de relatie tussen twee mensen duidelijk te maken door het gebruik en de keuze van verschillende formuleringen.

Net als bij de Wolof is ook de samenleving van de Baatombu gebaseerd op sociale ongelijkheid. Wanneer twee mensen elkaar ontmoeten, is er altijd sprake van een statusverschil. Als beide sprekers dezelfde sociale status hebben, dan neemt een van de twee de rol aan van iemand met een hogere status. Als twee mensen die willen groeten geen bestaande relatie hebben, dan geeft leeftijd de doorslag. Ook onder familieleden bestaat geen gelijkheid. Zelfs bij tweelingen is er ongelijkheid. Degene die als tweede is geboren, heeft een hogere status, omdat hij de eerste eropuit heeft gestuurd om te verkennen.

Naast woordkeus en status speelt ook lichaamstaal een rol bij het groeten. Wanneer de Baatombu groeten, staan ze iets gebogen en zijn hun knieën gebogen. De ondergeschikte zal altijd lager staan, kijkt zijn meerdere niet direct aan en praat zachter. Hij zal altijd korte standaard antwoorden geven. Degene met de hogere status besluit wanneer hij de begroeting beëindigt. Hij bepaalt hoe lang het gesprek duurt. Hij mag wel de tijd van de ondergeschikte persoon ‘verdoen’, maar de ondergeschikte mag dat nooit bij zijn meerdere doen.

Vertalen maar!
Culturele aspecten, zoals de hierboven beschreven voorbeelden, liggen verborgen in geschreven teksten. Sommige hiervan zijn ook voor de vertaling van belang. Het is aan de vertaler om deze signalen te herkennen en om te zetten naar de doeltaal.


Bronnen
William Foley: Anthropological Linguistics: an introduction
Judith Irvine: ‘Strategies of Status Manipulation in the Wolof Greeting’
Muriel Saville-Troike: The Ethnography Of Communication: an introduction
Wendy Schotman: 'The Daily Ritual of Greeting Among the Baatombu of Benin'

Een vertaler in Barcelona

Door Silvie van der Zee

Eind vorig jaar werd ik via Linkedin benaderd door iemand van de HR-afdeling van een groot internationaal bedrijf met de vraag of ik interesse had in een tijdelijke functie als in-house vertaler Engels – Nederlands…. in Barcelona! De vaste vertaler zou met zwangerschapsverlof gaan en ze zochten iemand om haar te vervangen.

Ik heb de baan! 

Na een vertaaltest en diverse telefonische sollicitatiegesprekken, lieten ze me voor een dag overvliegen naar Barcelona om persoonlijk kennis te maken. Binnen twee weken zou ik horen of ik het was geworden. Twee dagen later belden ze echter al: ik had de baan!

In januari stapte ik op het vliegveld om dit mooie avontuur aan te gaan. Het was voor mij wel weer even wennen, een kantoorbaan, want ik had een paar maanden daarvoor besloten om full-time te gaan freelancen en werken vanuit huis went snel. Maar ik klaag niet, want de baan bevalt goed.

Voordelen 

Zo kan ik altijd iemand om advies vragen, want ons team bestaat uit tien vertalers, iedereen heeft een eigen taal. Ik overleg bijvoorbeeld regelmatig met mijn collega van Duits hoe een bepaald woord het beste vertaald kan worden. Ook werken er veel Nederlanders bij het bedrijf en ook hen kan ik om advies vragen, bijvoorbeeld welke term het beste klinkt of het meest geschikt is voor de website, een advertentie, etc.

Daarnaast is er altijd iemand in de buurt als ik computerproblemen heb (handig!) en ben ik naast vertaler ook cultureel expert voor Nederland, waardoor ik regelmatig advies geef aan de marketingafdeling. Ook is er ruimte voor allerlei cursussen en eigen initiatieven binnen het bedrijf. Zo heb ik al een cursus Presentatievaardigheden en een cursus Timemanagement gedaan, en binnenkort ga ik zelf mijn allereerste training geven.

Nieuwsbrief 

Verder heb ik invloed op het beleid van ons team. Ik heb bijvoorbeeld bedacht dat het leuk is om een nieuwsbrief te sturen naar al onze freelance vertalers. Daar is budget voor, en de designers zijn hard aan het werk om de nieuwsbrief zo mooi mogelijk te maken. Mijn collegavertalers zijn druk aan het schrijven en eind deze maand wordt de eerste nieuwsbrief verstuurd.

Extra’s 

Bovendien biedt het bedrijf leuke extra’s: gratis sportlessen (yoga, crossfit en Zumba), gratis taallessen, een restaurantkaart met een tegoed om ruim 10 keer per maand van uit eten te kunnen gaan, 50% korting op metrokaartjes en elke week een vrijdagmiddagborrel met thema.

Zomer 

Het is natuurlijk ook helemaal niet verkeerd om een tijdje in Barcelona te wonen, vooral nu de zomer eraan komt. Het is al een paar maanden lekker weer en het aantal keer dat ik naar het strand ben geweest, waar ik overigens 10 minuten lopen vandaan woon, is niet meer te tellen. Ik geniet er nog maar even van, want de tijd vliegt. Over een paar weken ga ik alweer naar huis. Hoewel ik Barcelona zeker ga missen, gaat er niets boven thuis. Home sweet home.