Spelen met taal

Door Marthe Dijk

Komende maand zijn de Olympische Winterspelen in Sotsji. Elke stad wil dit evenement graag organiseren, omdat het veel werkgelegenheid met zich meebrengt. Er moeten nieuwe sportfaciliteiten, meer horeca en betere infrastructuur komen. Allemaal als voorbereiding op de samenkomst van mensen, sporters en fans, uit veel verschillende landen. Dit betekent dat er ook veel verschillende talen gesproken zullen worden. Dat biedt mogelijkheden voor taalprofessionals.

Peking 2008
Voor de Olympische Zomerspelen van 2008 in Peking is er door de Chinese overheid veel geïnvesteerd in het verbeteren van de vertaling van menukaarten in restaurants. Zo stond er geregeld ‘pissoep’ of ‘kip zonder seksleven’ op het menu. Er is toen een lijst gepubliceerd om de vertaling van gerechten op de Chinese menukaarten te standaardiseren.

De vertalers stuitten wel op een aantal vertaalproblemen: ‘De juiste vertaling vinden is een hels karwei, omdat sommige Chinese culinaire technieken onvertaalbaar zijn en veel Chinese gerechten geen Engels equivalent hebben.’ Hond op het menu is echter geen vertaalfout. Maar om bezoekers niet te beledigen is toen besloten om hond van de menukaart te schrappen tijdens de Spelen.

Londen 2012
De website Languages Work plaatste een oproep voor taalprofessionals voor de Olympische Zomerspelen van 2012 in Londen. Ook werd er gevraagd om vrijwilligers die hun talen spraken. Volgens de website zouden er ongeveer 70.000 experts en vrijwilligers nodig zijn om de Spelen goed te kunnen laten verlopen. ‘Er moeten meertalige wegwijzers, bezoekersinformatie, openbare aankondigingen en tolkvoorzieningen komen voor teams, coaches, de media en de hele “Olympische familie”.’

Ook in de jaren na het evenement zelf wordt de lijn doorgetrokken om taal meer te betrekken bij het runnen van bedrijven. Zo neemt de London Underground talen voortaan op in hun trainingen. De nadruk wordt gelegd op het belang van taal om toeristen naar Engeland te blijven trekken.

Sotsji 2014
Het zal iedereen opgevallen zijn dat er ophef is rond de aankomende Spelen in Rusland. In augustus zei toenmalig IOC-voorzitter Jacques Rogge nog dat de verwarring rondom de Russische anti-homowet vooral te wijten was aan de vertaling ervan. Ik spreek geen Russisch, maar ik denk dat het te maken heeft met het verschil tussen de impliciete betekenis van de tekst en wat er daadwerkelijk staat. Volgens mij is de ophef eerder ontstaan vanwege de gevolgen van de brontekst dan vanwege de slechte vertaling, waar Rogge zich achter schuilt.

Afgelopen december kwam in het nieuws dat er ook allerlei regels zijn voor de spandoeken van de supporters. Zo mag het doek niet groter zijn dan 2 bij 1,5 meter en mag de tekst geen politieke boodschap bevatten. Daarnaast moet van elke tekst een officiële vertaling in het Russisch voorhanden zijn. ‘De Russische vertaling van het spandoek moet officieel zijn goedgekeurd door een notaris of de organisatie.’ Een mooie kans dus voor (beëdigde) vertalers Russisch.

Sportvertalingen
Verschillende vertaalbureaus spelen handig in op de vraag naar extra vertalingen. Vooral bedrijven die sportvertalingen aanbieden, grijpen hun kans. Voor vertalers en tolken die uit en/of naar het Portugees vertalen dan wel tolken, is het misschien een goed idee om zich alvast te specialiseren in dit type vertalingen. Met het WK voetbal deze zomer in Brazilië en de Olympische Zomerspelen van 2016 in Rio de Janeiro zal er volop vraag naar zijn.


Bronnen
Algemeen Dagblad: ‘Geen pissoep op menukaart’
China Daily: ‘No more “chicken without sex life”’
De Telegraaf: ‘Geen hond op menu tijdens Spelen’
Languages Work: ‘Working at the Olympics’
NOS: ‘IOC wil meer uitleg van Russen’
NOS: ‘Sotsji controleert Spandoeken’