Door Sigrid Lensink-Damen
Yoga, karma en ayurveda zijn woorden uit het Sanskriet die we nog dagelijks gebruiken. Het Sanskriet was de lingua franca van India en betekent ‘gezuiverd, volmaakt’. William Jones, India-kenner, zei over het Sanskriet: “...een prachtige structuur, volmaakter nog dan het Grieks, rijker nog dan het Latijn en geraffineerder dan elk van beide.”
Cultuurtaal
Net als het Latijn is het Sanskriet een cultuurtaal. Dit wil zeggen dat het Sanskriet voornamelijk voor literaire en religieuze teksten werd gebruikt en voor moderne begrippen wat kunstmatig aan doet. Het Sanskriet werd net als het Latijn door de elite gesproken. Het Sanskriet was de lingua franca van India, zoals het Latijn de lingua franca van West-Europa was.
Naast de cultuurtaal Sanskriet, die voornamelijk door de hoogste kasten en Brahmanen werd gebezigd, spraken Indiërs van lagere kasten ‘prâkrits’, de gewone talen van het volk. De Prâkrits ontwikkelden zich snel en zeer verschillend, en leidden tot de grote taaldiversiteit in India.
Invloed
Velen zien het Sanskriet als dé moedertaal van alle talen, omdat er in iedere taal invloeden van het Sanskriet te vinden zijn. De talen van India, met name het Hindi, het Urdu, het Bengaals, het Marathi, het Kasjmiri, het Punjabi en het Nepalees, zijn in ieder geval sterk beïnvloed door het Sanskriet. De oudste teksten die in het Sanskriet zijn geschreven, dateren van 1500 voor Christus. Voor taalkundigen een onmisbare bron voor de reconstructie van het Indo-Europees, waartoe ook het Sanskriet behoort.
Enige voltooide grammatica ter wereld
De grammatica van het Sanskriet is opgetekend door Pāṇini, een Sanskrietgeleerde, die waarschijnlijk leefde in de 6e of 5e eeuw voor Christus. Zijn belangrijkste werk is de ‘Aṣṭādhyāyī’ (de Acht Boeken), die samen de uitvoerige spraakkunst van het Sanskriet bevatten. Pāṇini nam zijn taak zo serieus, dat het Sanskriet nu de enige taal ter wereld is, waarvan de grammatica als ‘af’ wordt beschouwd.
Een pikant detail in dit verhaal is dat er twijfel bestaat of Pāṇini al kon lezen en schrijven. Onderzoekers denken dat hij óf het Brahmi-schrift kende dat net in de 6e eeuw opkwam (dus dat hij wél kon lezen en schrijven), óf dat hij samenwerkte met studenten die grote delen van de grammatica voor hem onthielden. Hoe de kennis uit de hoofden van de studenten dan op schrift is gekomen, vermeldt de historie niet...
Levende taal
Het Sanskriet lijkt misschien uitsluitend geschikt te zijn voor verheven literaire, religieuze, filosofische en wetenschappelijke teksten, maar het is tegenwoordig nog steeds een van de 22 officiële talen in India. In 1961 werd het Sanskriet nog door 194.400 mensen gesproken, in 1981 door slechts 6100 mensen. Vanwege het belang van en belangstelling voor de taal zijn er diverse programma’s om dit aantal weer op te krikken.
De volgende keer bespreek ik de belangrijkste taalfamilies in Zuid-Azië en Zuidoost-Azië: de Dravidische en Austro-Aziatische taalfamilies.
Bronnen:
Wikipedia over het Sanskriet
De Grote Taalatlas
Wikipedia over Panini
Sanskriet
Sanskriet volgens Ars Floreat
Geen opmerkingen:
Een reactie posten