Krachtige woorden

Door Marcel Lemmens

Gebruik jij in je teksten en vertalingen woorden zoals aangaande, alsmede, alvorens, behoudens, bijgevolg, derhalve, geschieden, hangende, hetgeen, jegens, krachtens, niettegenstaande, omtrent, ten gevolge van, tevens, vooralsnog en voornemens? Of vermijd je ze ten koste van alles en kies je liever eenvoudigere woorden?

Ouderwets 

Als je Nederlands als werktaal hebt, en je dus in het Nederlands vertaalt of Nederlandse teksten schrijft, dan zul je bovenstaande woorden misschien ouderwets en oubollig vinden. En dat is in de meeste gevallen ook zo. Alsmede betekent meestal gewoon ook, alvorens kan vaak goed worden vervangen door voordat, en hetgeen is hetzelfde als wat. Als je van helder, ongecompliceerd Nederlands houdt, dan vermijd je in principe dergelijke bombastische, juridisch ogende woorden en gebruik je liever de eenvoudigere alternatieven.

Zwart-wit 

Toch is het in mijn ogen ('mijns inziens') niet zo zwart-wit. Er zijn wel degelijk situaties, en niet alleen in juridische teksten, waarin bovengenoemde woorden nuttig zijn. Dat kan komen doordat ze simpelweg goed passen in een omgeving waarin meer van dat soort woorden voorkomen, of omdat ze gewoon heel functioneel zijn. Tijd voor een paar voorbeelden.

Voorbeeld 1: omslachtige formulering 

Ik werkte onlangs aan de vertaling van een formeel rapport met veel verwijzingen naar wetten, zoals de 'Wet inzake de luchtverontreiniging'. Ik weet niet hoe het met jou is, maar als ik een tekst heb met veel van dat soort woorden, dan ben ik eerder geneigd inzake te gebruiken waar een ander voorzetsel net zo goed past. Zo had ik in een eerste versie van mijn vertaling het volgende fragment: 'het overheidsbeleid inzake werkgelegenheid'. In mijn revisie veranderde ik dat in 'het werkgelegenheidsbeleid van de overheid'. Maar wat doe je met de volgende formulering: 'het beleid inzake alleenstaande minderjarige asielzoekers'? Ik worstelde ermee en kwam met geen beter alternatief dan met betrekking tot. Die uitdrukking dekt weliswaar dezelfde lading, maar is in mijn ogen geen verbetering. Het is een omslachtige formulering van de betekenis van inzake. Ik besloot dus inzake te laten staan.

Voorbeeld 2: minder specifiek 

In het januarinummer van Voetbal International zag ik de volgende kop: ”Emanuelson en Allegri betreuren racisme jegens Boateng”. En op de website forum.nl kwam ik de volgende zin tegen: ”De houding van de autochtone bevolking jegens minderheden en met name moslims is negatiever geworden en de sociale spanningen tussen allochtone en autochtone Nederlanders zijn toegenomen.” Veel voorvechters van moderne, eenvoudige taal zullen een woord als jegens willen vermijden. Maar is dat altijd terecht? Het is een effectief, krachtig woord met een heel specifieke betekenis. Waarom zou je je in allerlei bochten wringen om diezelfde betekenis met andere, minder specifieke of minder duidelijke woorden weer te geven?

Voorbeeld 3: naamvallen 

Kijk even mee naar het volgende voorbeeld uit de NRC: ”Thuiswonende studenten krijgen nu nog 95,61 euro per maand als basisbeurs, studenten op kamers 266,23 euro. Daarnaast krijgen studenten wier ouders weinig verdienen nog de aanvullende beurs, een extra toelage afhankelijk van het inkomen van hun ouders.” Het gaat mij hier om wier, een van de weinige woorden in de Nederlands waarin een oude naamval nog zichtbaar is. Een nuttig woord, omdat het zorgt voor een heel beknopte en precieze terugverwijzing. Zoals je weet, zijn de meeste naamvallen in het Nederlands verloren gegaan. Toch heeft een woord als wier de tand des tijds doorstaan. Nog wel, ook al weet niet iedereen meer hoe het precies moet worden gebruikt. Veel taalgebruikers gebruiken bijvoorbeeld wiens in plaats van wier, ook als het gaat om een antecedent in het meervoud; zoek voor de grap maar eens "de mensen wiens" op Google. Ik gebruik wier graag in gevallen waar alternatieven omslachtig zijn.

Functioneel 

Het is gemakkelijk om te zeggen dat je woorden zoals in de eerste paragraaf hierboven moet vermijden, maar dat standpunt is te zwart-wit. Sommige komen misschien een tikkeltje ouderwets over, maar ze hebben wel een heel precieze betekenis en kunnen heel efficiënt en functioneel zijn. Het belangrijkste is dat je woorden kiest die passen bij de stijl van de tekst en die de boodschap het beste overbrengen. Het is vervolgens aan jou om je keuzes aan je klant te verantwoorden.

Hoeders van de taal 

Ik zou het jammer vinden als woorden als inzake, jegens en wier zouden verdwijnen. Maar uiteraard heb ik daar helemaal niets over te zeggen. Het zijn alle taalgebruikers samen die bepalen welke woorden wel en welke niet in de Nederlands behouden blijven. Het enige wat wij vertalers kunnen doen, is ze op een functionele manier inzetten en daarmee laten zien dat ze nuttig zijn. Daarmee leveren wij een bijdrage aan de kracht van onze taal.

Marcel Lemmens is vertaler, redacteur, organisator van nascholingscursussen en taalliefhebber. Kijk voor meer informatie op zijn websites:

• www.marcellemmens.nl (zakelijke website) 
• www.taalpraat.nl (taalblog van Marcel en Corejanne Lemmens met wekelijkse bijdragen over opvallend taalgebruik; met gratis abonnement en mogelijkheden voor gastartikelen) 
• www.teamwork-vertaalworkshops.nl (Marcel organiseert samen met Tony Parr al meer dan 20 jaar nascholingscursussen voor zakelijk vertalers)