vrijdag 29 november 2013

Zwarte Piet goes international

Door Silvie van der Zee  

Het is weer die tijd van het jaar. De discussie rondom Zwarte Piet is weer hevig opgelaaid. Dit jaar hebben zelfs de Verenigde Naties zich ermee bemoeid. Hiermee krijgt het Sinterklaasfeest ook aandacht van internationale media. Hoe wordt deze Nederlandse traditie uitgelegd in het buitenland?

Culturele termen zoals Sinterklaas worden in vakjargon ‘realia’ genoemd. Deze begrippen zijn puur cultureel en niet per definitie taalgebonden. In België hebben ze dan wel Sinterklaas, maar weten ze niet wat de havo is.

Vertaalstrategieën 

 Hoe vertalen we dit soort ‘cultuurproblemen’? Er zijn verschillende opties. Vertaalwetenschapper Diederik Grit hanteert in zijn artikel “De vertaling van realia” de volgende strategieën:

- Handhaving: de term wordt letterlijk overgenomen en niet vertaald, bijvoorbeeld ‘the Volkskrant’.

- Leenvertaling: een letterlijke vertaling van het woord uit de brontaal: Staten-Generaal wordt States-General. Dit vergt wel behoorlijk wat voorkennis van de lezer in sommige gevallen. Voor realia als KNMI (Engels: Royal Dutch Meteorological Institute) is dit minder problematisch.

- Benadering: bij deze strategie kiest de vertaler voor een soortgelijke term in de doeltaal: Jan Klaassen & Katrijn wordt Punch & Judy in het Engels. Deze strategie is geschikt voor algemene teksten, maar niet voor bijvoorbeeld juridische teksten.

- Omschrijving: Als een term echt lastig te vertalen is, kan de vertaler er voor kiezen om een omschrijving te geven in plaats van de daadwerkelijke term. De VVD is dan bijvoorbeeld een Dutch right-wing political party.

- Kernvertaling: hierbij worden realia in algemene zin omschreven: havo wordt secondary school, EO wordt een broadcoasting company. Hierbij gaat wel wat van de betekenis van de oorspronkelijke term verloren, maar dit hoeft niet altijd erg te zijn, afhankelijk van de tekstsoort en het doel van de tekst.

- Adaptie: in bepaalde teksten kan een aanpassing van de culturele term van toepassing zijn. Dit is meestal bedoeld om de lezer iets duidelijk te maken. HEMA wordt vervangen door Woolworths en de PvdA is de Labour Party.

- Weglating: als een culturele term niet relevant is voor de tekst, kan deze soms weggelaten worden. Grit noemt het voorbeeld: “een delegatie van Tweede Kamerleden voor de VVD, CDA en D66 bezocht het overstroomde gebied” > “a delegation of Dutch MP’s visited the flooded area”.

- Het is ook mogelijk om deze vertaalstrategieën te combineren, bijvoorbeeld handhaving gevolgd door omschrijving. De Telegraaf wordt dan: “the conservative daily newspaper ‘De Telegraaf’.”

In de Washington Post wordt volop geschreven over St. Nicholas, Black Pete en als alternatief, de Rainbow Petes. Een leenvertaling dus. De Huffington Post kiest voor “Sinterklaas and his pageboy helper ‘Zwarte Piet’ or Black Pete,” een combinatie van handhaving en een leenvertaling met omschrijving. Welke strategie het beste is om de tolerantie van het buitenland ten opzichte van onze traditie te verhogen, zal moeten blijken.


Bron
Grit, Diederik. “De vertaling van realia.” Denken over vertalen. Ed. Ton Naaijkens, Cees Koster, Henri Bloemen en Caroline Meijer. Nijmegen: Uitgeverij Vantilt, 2010. 189-196.

Geen opmerkingen: