Door Eva Schwarzberg
De Vlaamse Auteursvereniging (VAV) heeft eind 2011 het inkomen en de sociaaleconomische situatie van literaire vertalers in Vlaanderen in kaart gebracht. Het onderzoek kwam tot stand met steun van de Vlaamse minister van Cultuur Joke Schauvliege en de expertise van het Vlaams Fonds voor de Letteren. Wat zijn de uitkomsten en wat vertellen deze over de situatie in Nederland?
Uit het onderzoek zijn de volgende zaken naar voren gekomen:
1. De respondenten van het onderzoek zijn hoog opgeleid, 90% is afgestudeerd aan de universiteit.
2. Volgens de respondenten zelf is een universitaire opleiding een voorwaarde om goede vertalingen te kunnen leveren.
3. Voor 39% van de respondenten vormt literair vertalen het hoofdberoep, maar ze hebben ook nevenactiviteiten als niet-literair vertalen, redactiewerkzaamheden, copywriting. In Nederland is 70% van de literaire vertalers fulltime werkzaam als literaire vertaler.
4. Van de respondenten kan 79% niet rondkomen van de inkomsten uit literair vertaalwerk. Gemiddeld wordt er per maand 1352 euro netto verdiend, incl. subsidie. Zonder subsidie bedraagt het inkomen gemiddeld 787 euro netto per maand.
5. Literaire vertalers die ook niet-literair vertalen hebben een gemiddeld netto-maandinkomen van 1784 euro, inclusief subsidie of 1483 euro zonder subsidie.
6. Alle respondenten zien literair vertalen als een creatief en uitdagend beroep.
7. Fulltime literaire vertalers kunnen 3 boeken per jaar, ca. 200.000 woorden, vertalen. Meer zou volgens hen de kwaliteit op het spel zetten.
8. De vaste woordprijs voor literaire vertalingen bedraagt 6,3 eurocent. Gecombineerd met bovenstaand volume verdient een literaire vertaler dan 12.600 euro per jaar.
9. Literaire vertalers vinden het lastig een goede balans te vinden tussen literair vertalen en andere werkzaamheden. Niet-literair vertalen betaalt niet alleen beter, het kan ook sneller. Minder literair vertalen leidt tot minder tijd voor literair vertalen en is ook nadelig om routine op te bouwen als literair vertaler.
10. 61% van de literaire vertalers is tussen de 45 en 64 jaar. Jongere vertalers zijn wel enthousiast voor het vak, maar ondervinden problemen bij het krijgen van een eerste opdracht. Daarom kiezen zij vaak voor een baan met een zekerder inkomen, zodat ze de vaste lasten en de opvoeding van hun kinderen kunnen betalen. Geen van de respondenten is een alleenstaande ouder met één of meer kinderen.
Aanbevelingen naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek:
1. Er moet meer aandacht komen voor literair vertalen in bestaande opleidingen. De nieuwe Masteropleiding Literair Vertalen die waarschijnlijk in september 2012 start vormt een mooie stimulans.
2. Meer ondersteuning van literaire vertalers op het gebied van ondernemen.
3. De inzet van mentoren (gevestigde vertalers) voor beginnende literaire vertalers.
4. Nederland domineert momenteel de literaire boekenmarkt. Daarom worden zogenaamde duovertalingen in het leven geroepen: samenwerking van Nederlandse en Vlaamse vertalers. Verder komt er ook meer onderzoek naar deze dominantie van Nederland.
5. Meer naamsbekendheid van literaire vertalers door hen als kenners van een auteur te laten optreden en door hen zichtbaarder te maken in de media.
6. Ervaren vertalers verdienen nu evenveel als beginnende vertalers vanwege de vaste woordprijs, subsidies, haalbaar vertaalvolume e.d. Zaken die wellicht heroverwogen moeten worden.
7. Vertaalopdrachten voor literaire tijdschriften moeten beter beloond worden.
8. Om de waardering voor het literaire vertaalvak tot uitdrukking te brengen, zou er een Vlaamse vertalersprijs moeten komen.
9. De grote verschillen tussen de tarieven voor literaire vertalingen en niet-literaire vertalingen moeten verkleind worden.
10. De beoordelingsprocedure voor subsidies moet - volgens de vertalers - op de schop. Veel vertalers vragen zich bijvoorbeeld af of er ook subsidies kunnen worden gegeven voor minder literaire genres, waaronder de misdaadliteratuur.
Wat doet de Vlaamse Auteursvereniging (VAV)?
1. De VAV informeert literaire vertalers over opleidingen, rechten, tarieven etc.
2. Vlaamse vertalers, het Vlaams Fonds voor de Letteren en uitgevers werken nu met Nederlandse modelcontracten. VAV wil graag een Vlaams modelcontract opstellen.
3. VAV wil meer symbolische en financiële waardering voor het literaire vertaalvak en zal opdrachtgevers hierop wijzen.
4. VAV wil literaire vertalers met elkaar in contact brengen om hun onderhandelingspositie te verbeteren.
De uitkomsten van het Vlaamse onderzoek zeggen helaas niet veel over de Nederlandse situatie. De Nederlandse afzetmarkt is groter en zowel Vlaamse als Nederlandse uitgevers kiezen daarom vaker voor Nederlandse vertalers. Dit is uiteraard gunstig voor de Nederlandse literaire vertalers, maar zegt niets over hun inkomen.
Bronnen:
Inkomensonderzoek 2011 VAV
Artikel Expertisecentrum Literair Vertalen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten