vrijdag 13 april 2012

Effectief lezen op het web

Door Cas Jamin

Gedurende de dag komen we allerlei interessante artikelen, video's en audiofragmenten op het web tegen. De links vliegen je als het ware om de oren op sociale media, in artikelen en blogposts en in vele zoekresultaten. Met slimme keuzes en een paar handige, digitale hulpmiddelen haal je meer uit die overvloed aan informatie en bovendien met minder stress en met behoud van aandacht.

Keuzes maken 
Het enorme aanbod aan nieuwe informatie maakt het noodzakelijk om keuzes te maken. Niet alleen keuzes over wie en welke websites je volgt, en welke publicaties je leest, maar ook afwegingen over je leesstrategie en hoe je je leestijd wilt afbakenen.

Of misschien maak je geen bewuste keuzes. Dan kan het zomaar gebeuren dat je veel tijd besteedt aan het oppervlakkig lezen van korte stukjes van uiteenlopende bronnen. Dat hoeft natuurlijk geen probleem te zijn, maar zonder het maken van een bewuste selectie kan het grote informatieaanbod in combinatie met beperkte tijd ook leiden tot keuzestress1 2 3.

Al helemaal wanneer je gedurende de dag veel gebruikmaakt van notificaties van smartphone, e-mail en sociale media. Uiteindelijk consumeer je alleen nog reactief informatie en heb je het gevoel achter de feiten aan te lopen.

Het is het overwegen waard een gerichtere aanpak te hanteren met meer diepgang en focus als resultaat.

Digitale hulpmiddelen
Gelukkig zijn er verschillende digitale hulpmiddelen om je te helpen meer te focussen en je leestijd te concentreren.

Webfeeds
De vorige keer schreef ik over webfeeds: een gemakkelijke manier om op een centrale plaats uit het nieuwe aanbod van je favoriete websites te kunnen selecteren.

Door het duidelijke totaaloverzicht van een feedreader kun je gemakkelijk een weloverwogen selectie maken. In de feedreader is bijvoorbeeld duidelijk te zien hoeveel ongelezen artikelen er beschikbaar zijn en bij welke bronnen die horen. Als je merkt dat je met de huidige webfeedabonnementen te veel keuzes op je bordje hebt, of te veel irrelevant nieuws ziet, kun je snel bronnen schrappen of filters instellen om bepaalde onderwerpen te weren.

Steeds meer feedreaders kunnen lange artikelen die je later wilt lezen ook doorsturen naar een lees-later-dienst, een soort persoonlijke online leeslijst.

Lees-later-diensten
Ook een lees-later-dienst is een goed goed hulpmiddel om tijd te besparen. Lees-later-diensten zoals Read It later, Instapaper en Readability helpen je om online artikelen te bewaren voor een beter moment. Dit wordt ook wel 'time shifted reading’4 5 genoemd.

Door het gebruik van een lees-later-dienst kun je veel effectiever omgaan met je tijd en aandacht. Als je weet dat je later zeker de kans hebt om terug te komen op een interessant artikel, bijvoorbeeld omdat je dat gepland hebt, voel je niet de druk om alles te onderbreken en het maar weer direct (vluchtig) te lezen.

Met de applicaties voor tablets en smartphones kun je de bewaarde artikelen ook in de trein, in de wachtkamer of thuis op de bank lezen, net zoals je met een boek of tijdschrift zou doen.

Bewaarde artikelen worden desgewenst getoond in een rustige leesweergave, in een lettertype en kleurstelling naar keuze. Dit kan zowel met de webinterface, als met de applicaties voor tablet of smartphone.

Met Read It Later is het ook mogelijk om hyperlinks naar video's, podcasts of afbeeldingen op te slaan. Bij de andere diensten is dit op het moment van schrijven nog niet mogelijk.

Browseruitbreidingen voor prettig lezen 
Wil je de rustige leesweergave van lees-later-diensten ook voor artikelen die je niet opslaat, maar direct leest in je webbrowser? Dan zijn er een aantal browseruitbreidingen beschikbaar die deze functionaliteit bieden, zoals iReader, Evernote Clearly en Readability.

Bronnen 
[1] Wijnberg, R.W. (2009). Waarom meer keuze tot minder keuzevrijheid leidt, Nietzsche en Kant lezen de Krant (pp. 31-34). ISBN 978 90 234 4086 4.
[2] Schwartz, B.S. (2004). The paradox of Choice. ISBN 978 00 600 0568 9.
[3] Schwartz, B.S. (TED, 2005), On the Paradox of choice.
[4] Read It Later Blog (2011) - Is mobile affecting when we read?
[5] Gregory Cohen (meetcontent, march 2012) Planning for time-shifted reading.
NPR public radio (2008) - Think You're Multitasking? Think again.
MacSparky, David Sparks (2008) - Mail notification Liberation

Elly Jaffé Prijs 2012

Door Mariëtte van Drunen

De Elly Jaffé Prijs is een driejaarlijkse oeuvreprijs voor literaire vertalingen uit het Frans. Met 40.000 euro is dit een van de grootste literaire prijzen in Nederland, in 2001 ingesteld op initiatief van mevrouw Elly Jaffé. Naast de ‘hoofdprijs’ wordt er ook een stipendium uitgereikt van 7.000 euro voor veelbelovende beginnend vertalers. Dit jaar worden de prijzen uitgereikt op 31 mei.

In 2012 is de Elly Jaffé Prijs toegekend aan de Belgische vertaler Jan Mysjkin, voor zijn vertaling van Le comte de Monte-Cristo (1844) van Alexandre Dumas. Deze is in 2010 voor het eerst in het Nederlands verschenen, en wel als De graaf van Montecristo. Mysjkin had zijn vertaling voorzien van een nawoord waarin hij zijn vertaalkeuzes toelichtte. De jury roemt Mysjkin onder meer om zijn fantastische beheersing van uiteenlopende registers.

Het Elly Jaffé Stipendium gaat dit keer naar Hester Tollenaar. Zij wordt beloond voor twee vertalingen uit het Frans: Leven en legende van Agoun’chich van Mohammed Khaïr-Eddine en De bottenzoekers van Tahar Djaout.

Bron: persbericht van de Vereniging van Letterkundigen

De talenreis: het Nederlands

Door Sigrid Lensink-Damen

In dit deel van De Talenreis neem ik onze moedertaal onder de loep. Het Nederlands is samen met het Engels, Duits en Fries een West-Germaanse taal. Er zijn ruim 23 miljoen moedertaalsprekers van het Nederlands wereldwijd. Voor 5 miljoen mensen is Nederlands de tweede taal. Wat is eigenlijk de oudste Nederlandse zin? En hoe klonk het Nederlands in 500 na Christus?

Vogels
‘Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (a)nda thu uuat unbidan uue nu.’ Dit is waarschijnlijk de bekendste geschreven Nederlandse zin. Het betekent: ‘Hebben alle vogels nesten begonnen, behalve ik en jij. Waarop wachten we nu?’ Het verhaal gaat dat dit zinnetje door een monnik, hevig verliefd, in de marge van een geschrift was neergepend. Waarschijnlijker is dat een kopiist gewoon zijn nieuwe pen uitprobeerde, voordat hij zijn overschrijfwerk hervatte. Hoe het ook zij, hij schreef het zinnetje in ieder geval in de 11e eeuw op.

Oudere zinnen
Toch zijn er nog oudere overblijfselen van geschreven Nederlands gevonden. ‘Malto thi afrio lito’ (‘Ik zeg je, ik maak je vrij, halfvrije.’) is daar een voorbeeld van. Deze formulering werd gebruikt om een lijfeigene zijn vrijheid terug te geven en komt uit de Salische Wet, het eerste wetboek sinds de Romeinen, van de 6e eeuw. Een ander mooi voorbeeld is: ‘Gelobistu in got alamehtigan fadaer?’ (‘Geloof je in God, de Almachtige Vader?’) uit een doopgelofte van eind 8e eeuw.

Deze voorbeelden gaan om enkele zinnen in een verder Latijns of Frans geschrift. De Wachtendonckse Psalmen vormen het eerste Oudnederlandse ‘boek’. Deze verzameling teksten stamt uit de 10e eeuw en is ook een van de eerste vertalingen in het Nederlands (uit het Latijn).

Van Oergermaans naar Nederlands
Wat maakt het Nederlands nou Nederlands? Welke kenmerken heeft onze moedertaal die hem onderscheidt van bijvoorbeeld het Duits? De antwoorden lijken voor de hand te liggen (uitspraak, grammatica), maar onze taal heeft pas na diverse ontwikkelingen de voor ons zo bekende klank en vorm gekregen. Het moderne Nederlands ontstond uit, van oud naar nieuw, het Nederfrankisch, Oudnederlands, Middelnederlands (Diets) en het Nederduits.

Verschillen met het Duits
Het Nederlands heeft de Hoogduitse klankverschuiving (zie Wikipedia voor een duidelijke uitleg hierover) niet ondergaan, maar het Duits wel. De scheiding tussen deze twee taalgebieden ligt ergens tussen het zuidoosten en noordwesten van het gebied waar Germaans werd gesproken. Hoe noordelijker, hoe minder klankverschuiving. Een ander verschil tussen Nederlands en Duits is dat het Duits naamvallen heeft behouden en het Nederlands niet. In zijn woordenschat heeft het Nederlands veel Romaanse invloeden, wat onze taal natuurlijk ook uniek maakt in vergelijking met het Duits.

Modern Nederlands
Het Nederlands is in de 20e eeuw qua spelling veel veranderd, onder andere door standaardisering en wetgeving. Ook is er een Taalunie in het leven geroepen, opgericht door België, Nederland en Suriname. Deze unie promoot en beschermt de Nederlandse taal.

Een paar grappige sites over taal, waarin jullie de ontwikkelingen van het Nederlands zelf kunnen bekijken, wil ik jullie niet onthouden. Ten eerste deze: sms-taal, een online woordenboek met alles wat je moet weten over sms’en, een van de modernste vormen van het Nederlands.

Totaal tegenovergesteld daaraan is de Vereniging ter Bevordering van het Gebruik van het Bedreigde Nederlandse Woord, die woorden als ‘onverdroten’, ‘karbonkel’ en ‘wankelmoedig’ graag weer in het alledaagse taalgebruik terugziet. Lees vooral ook de commentaren van de fans, sommige zijn hilarisch.

En als klap op de vuurpijl geef ik jullie een link naar een fragment uit een tv-programma van de Belgische tv-zender Canvas, waarin je kunt horen hoe het Nederlands in 1500, 1000 en 500 na Christus moet hebben geklonken: http://video.canvas.be/eeuwenoud-nederlands.

De volgende keer staat er weer een Indo-Europese taal in de schijnwerpers: het Russisch.

Bronnen:
Over de geschiedenis van het Nederlands
De video over hoe het Nederlands vroeger klonk
Over Hebban olla vogala
Over de Salische Wet
Wikipedia over het Nederlands
Over de Wachtendonkse Psalmen
De Grote Taalatlas
Over de tweede Germaanse klankverschuiving
Over sms-taal
De Vereniging ter Bevordering van het Gebruik van het Bedreigde Nederlandse Woord

Master Literary Translation as Creative Practice

Door Silvie van der Zee

In het academische jaar 2011/2012 is de universiteit van Edinburgh begonnen met een eenjarig masterprogramma: Literary Translation as Creative Practice. Dit programma maakt onderdeel uit van de faculteit Literature, Languages and Culture en kan gevolgd worden na afronding van een bachelor in vertalen.

Het programma bestaat onder andere uit colleges, gastcolleges, seminars en werkgroepen waarin studenten hun vertaalvaardigheden oefenen en een portfolio opbouwen. Hierdoor oefenen ze hun originaliteit, inspiratie en vindingrijkheid - eigenschappen die een literair vertaler nodig heeft. Door het schrijven van essays over vertaalrelevante onderwerpen zoals ‘gender’, multimedia, ideologie, machtsrelaties en religie leren studenten hun theoretische vaardigheden te versterken, hun kennis over deze onderwerpen te verbreden en te verdiepen en kritisch na te denken over taalgebruik. Door praktisch bezig te zijn ontwikkelen studenten meer zelfvertrouwen en bekwaamheid bij het schrijven en vertalen van literaire teksten. Daarnaast leren studenten in deze master hun overige academische vaardigheden te verbeteren, zoals academisch schrijven, uitvoeren van academisch onderzoek, analytisch denken, gebruiken van (elektronische) bronnen en houden van presentaties.

Het programma kan zowel als voltijd- of deeltijdopleiding gevolgd worden. Het voltijdprogramma duurt een jaar. Bij het deeltijdprogramma kan de student kiezen voor een traject van 24 of 36 maanden. De opleiding wordt afgesloten met het schrijven van een scriptie van 15.000 woorden. Er worden diverse talencombinaties aangeboden. Meer informatie over dit masterprogramma vindt u op de website van de Universiteit van Edinburgh.

Bron: Expertisecentrum Literair Vertalen