vrijdag 25 juli 2014

ELV presenteert Leerlijn Literair Vertalen

[Persbericht]

04 juni 2014

Op 3 juni is in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht de publicatie ‘Leerlijn Literair Vertalen' gepresenteerd. Het eerste exemplaar werd aangeboden aan Karlijn Waterman van de Nederlandse Taalunie.

Het Experticecentrum Literair Vertalen (ELV) heeft in samenwerking met verschillende deskundigen een 'Leerlijn Literair Vertalen' ontwikkeld. Deze leerlijn biedt opleiders een handvat om hun programma op maat in te richten, terwijl vertalers hem kunnen gebruiken om hun eigen niveau in te schatten en zich gericht verder te professionaliseren. Bovendien kunnen beleidsinstellingen de leerlijn gebruiken om het bereikte niveau van een vertaler te bepalen.

De presentatie van de leerlijn vond plaats tijdens een bijeenkomst met twintig deskundigen over het opleiden van literair vertalers. Met de aanwezige vertalers, docenten en beleidsmakers werd gediscussieerd hoe de leerlijn kan worden gebruikt bij de opbouw van een curriculum, welke meerwaarde hij heeft voor studenten en vertalers en over hoe de verschillende competenties getoetst zouden kunnen worden. In de komende jaren zal het ELV met partners binnen en buiten Nederland en Vlaanderen verder werken aan de ontwikkeling van expertise op dit gebied.

--
Dit is een bewerkte versie van een persbericht van Expertisecentrum Literair Vertalen (ELV). Vertalersnieuws is niet verantwoordelijk voor de inhoud van dit persbericht.

NGTV organiseert open lezingen voor medisch vertalers: een verslag over de eerste bijeenkomst

Door Mariëtte van Drunen en Wieneke Leefsma

Op vrijdagmiddag 25 april was het zover: de eerste bijeenkomst van de kersverse medische sectie van het NGTV vond plaats in Utrecht. Wat doet deze nieuwe sectie en hoe was de eerste bijeenkomst? Bij deze een impressie.

De medische sectie van het NGTV is door Wieneke Leefsma en Vera van der Linden opgericht om medisch/farmaceutisch vertalers of vertalers die zich op dit gebied willen specialiseren met elkaar in contact te brengen en de mogelijkheid te bieden hun kennis uit te breiden en te delen. De opzet is om twee keer per jaar bij elkaar te komen voor een lezing door een gastspreker over een vakgerelateerd thema. Voor de bijeenkomsten worden PE-punten aangevraagd.

De sprekers

De eerste bijeenkomst 'Bijsluiters in de (vertaal)praktijk' vond plaats op vrijdagmiddag 25 april in Utrecht. Tijdens deze bijeenkomst gaven twee sprekers een lezing: Drs. A. (Arsia) Salimi Gilani, apotheker, en mw. Wieneke Leefsma, medisch/farmaceutisch vertaalster.

Vragen uit de zaal

Arsia Salimi Gilani is een apotheker te Breda en dus specialist op het gebied van bijsluiters. Hij gaf een ontspannen en onderhoudende presentatie, waarbij de aanwezigen op ieder moment vragen konden stellen. Een interessante vraag uit de zaal luidde of dezelfde hoeveelheid geneesmiddel per individu een ander effect kan hebben. Dit is inderdaad het geval, antwoordde Gilani, en juist daarom is het zo belangrijk dat de apotheek niet alleen maar een standaard bijsluiter meegeeft, maar ook persoonlijke informatie op maat. Dit gebeurt ook wel in de vorm van een gepersonaliseerde bijsluiter, waarin naast standaard informatie ook de mogelijke wisselwerkingen met de geneesmiddelen van de patiënt vermeld staan.

Basiskennis en bronnen

Gilani vertelde onder meer welke informatie patiënten meekrijgen wanneer ze geneesmiddelen ophalen bij de apotheek, wat de verschillende onderdelen van de bijsluiter precies inhouden en wat de basisterminologie in de bijsluiter betekent. Daarnaast liet hij duidelijk zien welke bronnen hij zoal gebruikt om meer informatie over geneesmiddelen te vinden en welke bronnen er voor patiënten zijn, want deze zijn ook voor vertalers erg interessant.

Begrijpelijke taal

Hij vertelde ook waarom er veel wordt gedaan om bijsluiters zo begrijpelijk mogelijk te maken. Uit dit onderzoek onder zowel moedertaalsprekers als anderstaligen in Nederland is namelijk gebleken dat alleen al de teksten op etiketten van geneesmiddelen door bijzonder veel mensen vaak niet goed begrepen worden. Neem de tekst "met water innemen, niet met melk". Op de vraag of het wel met yoghurt mocht, antwoordden zeer veel deelnemers ja. Moedertaalsprekers scoorden in dit onderzoek gemiddeld amper beter dan mensen met Nederlands als tweede taal.

Na een korte, maar aangename pauze met voor de liefhebbers een heerlijk lentezonnetje, naam Wieneke Leefsma het stokje van Gilani over. Leefsma vertelde over bijsluiters in de vertaalpraktijk.

Hoe een bijsluiter tot stand komt

Leefsma vertelde hoe een bijsluiter tot stand komt tijdens de aanvraag van een vergunning om geneesmiddelen op de markt te brengen, en welke instanties hierbij betrokken zijn. Het volledige proces voor de vergunning is langdurig en zeer kostbaar. Voor de uiteindelijke vertaling van de bijsluiter, die vaak in alle EU-talen moet gebeuren, zijn echter slechts 5 dagen beschikbaar. De bijsluiter wordt eerst in het Engels opgesteld en vanwege de tijdsdruk wordt vaak voordat de definitieve tekst af is al een voorlopige versie ter vertaling uitgezonden. Dit om de tijdsdruk voor de vertaling van de laatste versie zo veel mogelijk te verlagen.

Tijdens het proces moeten er diverse documenten vertaald worden: een Summary of Product Characteristics (samenvatting van de productkenmerken), een Patient Information Leaflet (patiëntbijsluiter) en de etiketten voor de verpakking.

Sjablonen

Voor de vertaling van bijsluiters bestaan standaardsjablonen die de vertaler zeer nauwgezet moet volgen. Het is belangrijk dat voor deze vertaling de door de klant gewenste versie wordt gebruikt. Als de vertaler het sjabloon niet goed volgt, wordt de vertaling niet goedgekeurd door de keuringsinstantie en loopt de vergunningsaanvraag voor het medicijn kostbare vertraging op.

Leefsma liet een voorbeeld van het sjabloon zien en besprak dat tot in detail. Bovendien liet ze zien hoe ze zelf werkt als ze een bijsluiter vertaalt, tot een schermafdruk aan toe. Dit was heel verhelderend en wekte veel interesse bij de aanwezigen.

De middag werd afgesloten met wat tijd om te netwerken en een drankje te nuttigen, voordat we ons door het opkomend feestgedruis voor Koningsnacht weer naar huis of onze volgende bestemming begaven.

Vertaalwedstrijden

Door Sigrid Lensink-Damen

Het wemelt op internet van de verhalen- en schrijfwedstrijden. Zijn er voor de fanatiekelingen onder ons ook laagdrempelige vertaalwedstrijden? Niet zo veel, blijkt na een rondje googelen. Er zijn wel genoeg (Vlaamse) initiatieven te vinden op scholen, maar grote landelijke wedstrijden ontbreken. Toch heb ik een drietal interessante sites gevonden, waar de vertaler zijn pennen kan slijpen.

Nederland vertaalt

De bekendste, en waarschijnlijk ook enige, landelijk georganiseerde vertaalwedstrijd is "Nederland vertaalt". Dit initiatief van het Prins Bernard Cultuurfonds en NRC Handelsblad heeft er al enkele edities op zitten. De winnaars van dit jaar zijn al bekend en op de site kun je de winnende en genomineerde vertalingen lezen.

De opgaven zijn meestal een songtekst of een stuk proza die uit het Engels, Duits, Frans en een wisselende taal (dit jaar Hebreeuws) naar het Nederlands moeten worden vertaald. Ook is er een opgave Nederlands - Engels. De vertaler kan bij deze wedstrijd zijn creativiteit de ruimte geven, want niet alleen letterlijke of mooie vertalingen kunnen winnen, ook de gedurfde en afwijkende maken kans.

Tijdens een feestelijke middag in Muziekgebouw aan 't IJ in Amsterdam worden de winnaars bekend gemaakt en kun je workshops volgen over het vertalen van gedichten of proza en wat daar zoal bij komt kijken. Het niveau van deze workshops is hoog en op je lauweren rusten is er niet bij. Uitermate geschikt dus om jezelf uit te dagen.

De duur van deze workshops is evenwel te kort om diep op de materie in te gaan. Gelukkig bestaan er hiervoor online wedstrijden, zoals de Facebook-pagina Vertaalwedstrijd.

Facebook-pagina Vertaalwedstrijd

De pagina wordt momenteel beheerd door Jac Naber die op mijn vraag over het hoe en waarom van deze pagina, me het volgende meldde: "Het concept is simpel. Elke 6 weken is er een zogenaamde ronde waarin het gedicht wordt gekozen, geplaatst en besproken. Vervolgens worden de vertalingen anoniem op de pagina geplaatst en voorzien van commentaar. Iedere deelnemer kan zijn 'metaalverdeling' (wie goud, zilver en brons verdient) via de beheerder kenbaar maken in een stemronde. De winnaar kiest het gedicht voor de volgende ronde." Op deze Facebookpagina is geen ruimte voor gezellige praat, integendeel zelfs, maar dat komt de concentratie geheel ten goede.

Terwijl ik dit schrijf, wordt het gedicht To Destiny van Kenneth Koch onder handen genomen en zijn de voorbesprekingen in volle gang. En dat vertalen meer is dan alleen woorden omzetten in een andere taal, blijkt wel uit de berichten. Voorbeeld: "Waar gaat dit over? Ik zie een gefrustreerde vijftiger die (...) nadenkt over zijn destiny." Of het cryptische "Fatter progeny [een zinssnede uit het gedicht - SLD]: slaat dat op de lichaamsomvang van de leden uit de progeny, of op het aantal leden waaruit de progeny is samengesteld?"

De vraag rijst al snel of je een dichter moet zijn om een gedicht goed te vertalen. Nee, denk ik, maar een grondige analyse van de tekst is zeker noodzakelijk. De deelnemers houden niet voor niets een voorbesprekingsronde. Je kunt zelf ook meedoen. (de deadline voor de volgende vertaling is 8 augustus) Daarvoor moet je je aanmelden en de tekst plus instructies downloaden onder 'Bestanden'. De benodigde informatie staat allemaal in het meest recente downloadbare bestand in de lijst. Wat valt er te winnen? Publicatie op de pagina én in De Contrabas, vele felicitaties en schouderklopjes van je medevertalers en natuurlijk eeuwige roem.

Juvenes Translatores

Een laatste initiatief dat ik onder de aandacht wil brengen, is Juvenes Translatores van de Europese Unie. Deze wedstrijd zag het licht in 2007 omdat Europa het leren van talen en vertalen wil promoten. Europa's slogan is Eenheid in Verscheidenheid en de Unie denkt dit via het leren van talen en het begrijpen van elkaars cultuur te kunnen bereiken.

De wedstrijd is speciaal voor jongeren en het is aan scholen in Europa om dit initiatief te omarmen en verder te promoten. Dat dit zijn vruchten afwerpt, blijkt uit de laatste reden die de website geeft over het waarom van deze wedstrijd: "Juvenes Translatores is onverwacht een springplank gebleken voor andere activiteiten in verband met talen. Sommige scholen zijn zelfs begonnen met uitwisselingsprogramma's."

De site heeft ook oog voor prachtige vertalingen die de wedstrijd net niet hebben gewonnen. Deze juweeltjes dienen ter inspiratie voor de jeugdige vertaler.

Ken je nog meer vertaalwedstrijden of soortgelijke initiatieven? Laat het ons en je medelezers in een reactie hieronder weten!

Bronnen
Nederland Vertaalt
Vertaalwedstrijd (Facebook)
Juvenes Translatores

De Contrabas, literair weblog
De Contrabas, specifieke pagina voor de Vertaalwedstrijd