vrijdag 22 augustus 2014

Het nut van glossy’s

Door Nelleke Faivre-Piguillet

Jaren geleden, tijdens mijn studie Franse taal- en letterkunde, volgde ik het vak connotations culturelles waarin aan de hand van allerlei situaties werd uitgelegd hoe belangrijk kennis van de cultuur van een land is. De lessen waren vooral toegespitst op het bedrijfsleven en daarnaast leerden we door het analyseren van situaties uit het dagelijks leven veel over de non-dits van de Franse cultuur. Zo herinner ik me een les waarin we vleesreclames vergeleken en er een wereld van verschil bleek te zijn tussen verpakkingen in beide landen: in het – traditioneel rurale – Frankrijk ziet de klant graag blakende biggen en vrolijke koeien op een pak worstjes, terwijl de Nederlander daar helemaal niet mee geconfronteerd wil worden en een sobere verpakking verwacht. Een gegeven waar bij het exporteren duidelijk rekening mee moet worden gehouden.

De context van taalgebruik

Dat belang van achtergrondkennis geldt net zo goed voor de vertaalsector. Letterlijk vertalen is zeker niet altijd wenselijk. Soms kun je volledig de plank misslaan, zoals bij een Frans-Nederlandse vertaling die ik ooit corrigeerde over een technische bouwinspectie. Deze tekst ging in het bijzonder over de vestiging in de plaats P., die in het Frans werd aangeduid als Antenne P. Doordat de vertaler alleen de standaardbetekenis van antenne kende ging het document ineens over de inspectie van antennes. Voor een Fransman of near-native corrector is de strekking meteen duidelijk; kennis van de context van taalgebruik is dus essentieel.

Meer dan alleen een opleiding nodig

Naar mijn inzicht is een afgeronde vertaalopleiding of universitaire talenstudie niet voldoende om een taal op dit niveau te beheersen. Een langdurig/regelmatig verblijf in het land in kwestie tussen natives voegt een nieuwe dimensie toe aan de schoolse taalkennis. Aangezien niet iedere vertaler permanent in het buitenland kan verblijven is het in ieder geval aan te raden om ‘ondergedompeld’ te blijven in de taal en cultuur van je tweede taal via de media, persoonlijke en zakelijke contacten met native speakers etc.

Bladen lezen

Aangezien ik regelmatig vertaal voor internationale kledingketens merk ik bijvoorbeeld dat het regelmatig lezen van Franse damesbladen als Elle of Glamour mij helpt de juiste toon te vinden om het gewenste publiek aan te spreken. Modetermen zijn erg vluchtig en staan zeker niet vermeld in de schoolboeken. Op die manier kwam ik er ook achter dat ook Franse twintigers gewend zijn om met vous te worden aangesproken, dat kun je je in een Nederlandse mail van een trendy modezaak niet voorstellen. Dit voorbeeld geldt net zo goed voor vele andere vertaalspecialismen als toerisme, marketing en handleidingen.

Hoe het niet moet

Toch kwam ik laatst ook een uitzondering op deze logica tegen bij het doorbladeren van de vertaalde versie van een Waals kwartaalblad. Het Frans was daar zo letterlijk vertaald dat de zinswendingen op de gemiddelde Nederlander erg gekunsteld overkomen. Ter afsluiting een kleine selectie leuke zinswendingen:

“Luxe herken je aan de zin voor het detail”
“Door zijn situatie is Wallonië trouwens dicht bij al zijn buren”
“De kans is groot dat u gecharmeerd wordt door dit dorpje”
“Dit vormelijke vocabulaire is niet eindeloos. We denken dat het net zo zinvol is om het object een andere richting uit te sturen.”

--
Nelleke Faivre-Piguillet is tolk en vertaalster Frans-Nederlands en geeft Franse les. Ze heeft onder meer een profiel op LinkedIn.

6 opmerkingen:

Lara zei

Ik kan mezelf goed vinden in jouw blog bericht. Het verdiepen in de cultuur, taal en land is zo belangrijk! Ik heb al zo vaak verkeerde zinnen voorbij zien komen omdat ze gewoon letterlijk zijn vertaald. Je hebt voor professionele teksten echt wel een goede vertaler nodig.

Frank Stevens zei

Leuk inzicht in de belevingswereld van een professioneel vertaler (ben ik niet), maar het klopt allemaal als een bus.
Heb kort in Wallonië gewoond en ben onderhand half Duitser (dat is ook mijn lievelingstaal), dus ik begrijp de nadruk op culturele context en het steeds blijven bijspijkeren. Die verschillen in belevingswereld en smaak in reclame zijn inderdaad grappig - en een valkuil voor naïeve ondernemers en marketingmensen.
Onze Belgische buren (Waals of Vlaams) hebben een heel eigen taalvariëteit, die noch goed met het gestandardiseerde Frans, noch met het Nederlands strookt...
Wat een verademing overigens, om in dit tekstje weinig Engels te lezen. Het te pas en onpas zinloos gebruiken van Engels, het nu in onbruik raken van "dit" (wordt "die"), het voor alles en nog wat gebruiken van "op", het verdwijnen van "kunt" (wordt "kan") - het is allemaal om mistroostig van te worden. Moest ik even kwijt. Ik word oud, vrees ik.Dus hartelijk dank!

Steven zei

Leuke en interessante blog Nelleke!

En om even op Frank te reageren, leuk om te lezen dat er nog mensen zijn die zich druk maken om kleine taal'foutjes'. Zo blijft de kern van onze taal misschien toch nog enigszins behouden!

Maarten zei

Hoi hoi,

Ik kon wel genieten van de reactie van Frank, vind het mooi dat dat nog bestaat! ;-)

Maar las dat Steven daar ook al op gereageerd had, helemaal mee eens dus!

Mani zei

Leuk om een keer het perspectief van een vertaler in te zien. Ik kan me heel goed in vinden, ook al ben in geen (profi)vertaler. Chepeau!

Sandra zei

Leuk stukje om te lezen. Ik zelf ben ook een professionele vertaler bij www.ebc.nl Als vertaler moet je constant je kennis bijspijkeren. En door de dubbele betekenis van woorden moet je goed begrijpend lezen. Ik heb zelf ook tijdelijk in het buitenland gewoond om zo de taal nog beter te begrijpen en te kunnen vertalen. Vertalen is een vak apart maar o zo leuk vooral met al die leuke zinswendingen.